Αναβιώνει ξανά στη Σάμο ο Κλήδονας, το λαϊκό έθιμο σύμφωνα με το οποίο εμφανίζεται στις άγαμες κοπέλες η ταυτότητα του μελλοντικού τους συζύγου.
Στο Άνω Βαθύ, ο Πολιτιστικός Σύλλογος Βαθέος “Ο Καπετάν Λαχανάς”, τηρώντας την παράδοση ετών, αναβιώνει τον Κλήδονα και τον αφανό, το Σάββατο 24 Ιουνίου, στις 20:30, στο θέατρο του Αϊ-Γιαννάκη.
Στην ίδια εκδήλωση τα παιδικά τμήματα του συλλόγου θα παρουσιάσουν παραδοσιακούς χορούς.
“Με σεβασμό στην παράδοση και τα έθιμα, σας περιμένουμε όλους να «ανοίξουμε» τον Κλήδονα, να γελάσουμε και να ξορκίσουμε το κακό” προσκαλούν οι άνθρωποι του συλλόγου.
Στο Πυθαγόρειο, ο Πολιτιστικός Σύλλογος “Ο Λυκούργος” ετοιμάζει την εθιμική αυτή εκδήλωση, για την Παρασκευή 23/6, στις 20:00 στην πλατεία Ειρήνης.
Στους Μυτιληνιούς, ο Εκπολιτιστικός Επιμορφωτικός Σύλλογος οργανώνει για άλλη μια χρονιά την αναπαράσταση του εθίμου:
Στη Χώρα, το έθιμο θα αναβιώσει την Παρασκευή 23/6 στις 8μμ στην πλατεία του χωριού, από τον τοπικό Πολιτιστικό Σύλλογο, με θεατρικό από τα παιδιά, κρασί, τηγανίτες και πλούσιο μπουφέ!
Στον Άγιο Κωνσταντίνο, ο Εκπολιτιστικός Σύλλογος “Αρίσταρχος ο Σάμιος” “ντύνει” το έθιμο μετά μουσικής:
Στον Όρμο Μαραθοκάμπου ο Εξωραϊστικός και Πολιτιστικός Σύλλογος “Άγιος Νικόλαος” διοργανώνει το Σάββατο 24 Ιουνίου και ώρα 9 το βράδυ στο λιμάνι παραδοσιακή γιορτή, που περιλαμβάνει την αναβίωση του εθίμου του Κλήδονα.
Στη Λέκκα, θα στηθεί παραδοσιακό γλέντι, την Παρασκευή 23/6:
Το έθιμο του Κλήδονα
Στις 23 Ιουνίου, την παραμονή της γιορτής της γέννησης του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, αναβιώνει το έθιμο του Κλήδονα, με θεατρικά δρώμενα και αναπαράσταση των εθίμων της κάθε περιοχής.
Κατά τη διάρκεια της γιορτής, διοργανώνονται μια σειρά από λαϊκά δρώμενα όπως το άναμμα των Αφανών, οι φωτιές δηλαδή που άναβαν στους δρόμους του χωριού, όπου καίγονταν παλιά ξύλα, αντικείμενα και τα Μαγιάτικα στεφάνια, ενώ ο κόσμος χόρευε και πήδαγε πάνω από αυτές.
Από τις γυναίκες και τα παιδιά αναβιώνουν με μορφή δρώμενων παραδοσιακές δραστηριότητες και εργασίες του τόπου, όπως το ζύμωμα του ψωμιού, η υφαντική κ.ά., ενώ απαγγέλλονται και διάφορα δίστιχα, πολλά από τα οποία έχουν σατιρικό και σκωπτικό περιεχόμενο.
Πρόκειται για ένα έθιμο που έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα και του οποίου η πρώτη γραπτή περιγραφή ανέρχεται στους Βυζαντινούς χρόνους.
Ο “Κλήδονας” είναι μια λαϊκή μαντική διαδικασία, από τις πιο τελετουργικές όλων των παραδόσεων του τόπου μας, σύμφωνα με τον οποίο αποκαλύπτεται στις άγαμες κοπέλες η ταυτότητα του μελλοντικού τους συζύγου.
Η ίδια η λέξη υπάρχει από την εποχή του Ομήρου, “κλήδων” ονομαζόταν ο προγνωστικός ήχος και κατ’ επέκταση το άκουσμα προφητείας, ο συνδυασμός τυχαίων και ασυνάρτητων λέξεων ή πράξεων κατά τη διάρκεια μαντικής τελετής, στον οποίο αποδιδόταν προφητική σημασία.
Την παραμονή του Αη-Γιαννιού, οι ανύπανδρες κοπέλες μαζεύονται σε ένα από τα σπίτια του χωριού, όπου αναθέτουν σε κάποιο μέλος της συντροφιάς συνήθως σε μια «Μαρία» (στη Θράκη ο ρόλος αυτός δίνεται στην ονομαζόμενη “Καλλινίτσα”), της οποίας και οι δύο γονείς είναι εν ζωή, να φέρει από το πηγάδι ή την πηγή το “αμίλητο νερό”, δηλαδή εκείνη και η συνοδεία της πρέπει να ολοκληρώσουν την αποστολή αυτή, τηρώντας απόλυτη σιωπή!
Επιστρέφοντας εκεί όπου τελείται ο κλήδονας, το νερό αδειάζεται σε πήλινο -ως επί το πλείστον- δοχείο, στο οποίο η κάθε κοπέλα ρίχνει ένα αντικείμενο, το λεγόμενο ριζικάρι. Συνήθως, πρόκειται για κάποιο προσωπικό αντικείμενο, συχνά μάλιστα πολύτιμο.
Στη συνέχεια, το δοχείο σκεπάζεται με κόκκινο ύφασμα “κλειδώνεται” και τοποθετείται σε ανοιχτό χώρο.
“Κλειδώνουμε τον Κλήδονα με τ’ Αγιαννιού τη χάρη, κι όποια ‘χει καλό ριζικό να δώσει να τον πάρει”.
Εκεί παραμένει όλη τη νύχτα υπό το φως των άστρων, για να “ξαστριστεί”. Οι κοπέλες επιστρέφουν ύστερα στα σπίτια τους. Λέγεται ότι τη νύχτα αυτή θα δουν στα όνειρα τους το μελλοντικό τους σύζυγο.
Την παραμονή της γιορτής των γενεθλίων του Αγίου Ιωάννη, εκτός από την τέλεση του κλήδονα, οι κάτοικοι του χωριού ανάβουν μια μεγάλη φωτιά στην πλατεία του χωριού ή σ’ ένα μέρος ανοιχτό, ώστε να φαίνεται από παντού. Θρυλείται πως με τριπλό πέρασμα πάνω από τη φωτιά, έφευγαν οι ψύλλοι και οι κοριοί!
Ανήμερα του Αη Γιαννιού συναθροίζονται πάλι οι ανύπανδρες κοπέλες, αυτή τη φορά όμως στην ομήγυρη μπορούν να συμμετέχουν και παντρεμένες γυναίκες, συγγενείς και γείτονες και των δύο φύλων, καλεσμένοι για να παίξουν το ρόλο μαρτύρων της μαντικής διαδικασίας.
“Ανοίγουμε τον κλήδονα με τ’ Αγιαννιού τη χάρη, και όποια έχει καλό ριζικό σήμερα ναν το πάρει”.
Ανασύρονται ένα-ένα από το αγγείο τα αντικείμενα, που αντιστοιχούν στο “ριζικό” κάθε κοπέλας και απαγγέλλονται σε μορφή δίστιχου.
Όταν τελειώσει η μαντική διαδικασία, η κάθε κοπέλα γεμίζει το στόμα της με μια γουλιά αμίλητο νερό και στέκεται μπροστά σε ανοιχτό παράθυρο, έως ότου ακούσει το πρώτο ανδρικό όνομα. Αυτό, πιστεύεται ότι θα είναι και το όνομα του άνδρα που θα παντρευτεί…“
Πηγή: Νεκτάριος Κουτσούκης, Αγλαΐα Πλατανιά, Διερευνητική εργασία με θέμα: “Τα ξεχωριστά έθιμα του νησιού μας – της Σάμου”, Εσπερινό ΕΠΑ.Λ Πόλεως Σαμου, Σάμος 2012.
