Andrea Valleri: Με δύο εκθέσεις στη Σάμο από 2-14/8 ο ιταλός καλλιτέχνης

Δύο παράλληλες εικαστικές εκθέσεις, τις “Θεώρημα” και “Πέλαγος”, με έργα του ιταλού καλλιτέχνη Andrea Valleri φιλοξενεί η Εφορεία Αρχαιοτήτων Σάμου και Ικαρίας, στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πυθαγορείου Σάμου και στο Πύργο Λυκούργου Λογοθέτη, αντίστοιχα.

Ο Andrea Valleri είναι ένας διεθνούς φήμης εικαστικός, που, χρησιμοποιώντας ως μέσο έκφρασης την Pop-Art, δημιουργεί γνωστές εικόνες, δίνοντάς τους διαφορετικό νόημα. Παράλληλα, συσχετίζει τα σύγχρονα έργα του με έργα και γλυπτά της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, δημιουργώντας τις προϋποθέσεις να αναλογιστούμε την αέναη αξία της τέχνης.

Το σαμιακό κοινό γνώρισε τον καλλιτέχνη και το έργο του με την επιτυχημένη έκθεση “Παράλληλες Διαδρομές” που πραγματοποιήθηκε το 2022 στη Γλυπτοθήκη του Αρχαιολογικού Μουσείου Βαθέος.

Φέτος επανέρχεται με δύο παράλληλες εκθέσεις:

Το “Θεώρημα”, με την οποία ο καλλιτέχνης  επιθυμεί να διευρύνει ακόμα περισσότερο αυτόν τον τρόπο έκφρασης και ανακάλυψης της κλασικής τέχνης. Μια κλασική τέχνη που εξακολουθεί να υπάρχει στη σύγχρονη εμπειρία και αποκτά πιο βαθιές ρίζες μέσα στην ύπαρξή μας. Με τον τρόπο που εκφράζεται στους πίνακες και τα γλυπτά του, μας αποδεικνύει ότι τα πράγματα παύουν πλέον να είναι απλά εξωτερικά αντικείμενα, αφού εισέρχονται σε ένα περιβάλλον προορισμένο να αναζητά συνεχώς την ανθρώπινη ερμηνεία, ένα περιβάλλον που γίνεται γνωστό στον θεατή μέσω της γλώσσας του καλλιτέχνη, που εξηγεί:

Η λέξη θεώρημα μας θυμίζει αμέσως τα μαθηματικά. Η λέξη μαθηματικά μας θυμίζει ότι πρόκειται για τη σημαντικότερη διδασκαλία. Ανάμεσα στις πολλές αναφορές του Πλάτωνα στον Πυθαγόρα, στον Φαίδωνα ο Σωκράτης μιλάει με δύο Πυθαγόρειους για την προΰπαρξη των ιδεών στην ψυχή και για το πώς, προκειμένου να θυμόμαστε, δημιουργούμε συνδέσεις μεταξύ τους. Στoν Μένονα ο Σωκράτης αποκλείει ότι η γνώση είναι αναζήτηση και την ορίζει ως ανάμνησις. Μιλάει σε έναν αμόρφωτο δούλο και, μέσα από μια σειρά ερωτήσεων που σχετίζονται με το θεώρημα του Πυθαγόρα, τον οποίο ο δούλος δεν γνωρίζει, τον κάνει να βρεί τη λύση.

Ο Πυθαγόρας και ο Πλάτωνας αναπτύσσουν την ορφική θρησκευτική παράδοση, σύμφωνα με την οποία η μάθηση είναι η ανάμνηση ή η ανάκτηση της γνώσης που απέκτησε η ψυχή πριν ενσαρκωθεί σε ένα σώμα, γνώση που παραμένει λανθάνουσα στην ψυχή.

Η ίδια η λέξη θεώρημα, προτού αποτελέσει μια λογικο-μαθηματική διαδικασία, παραπέμπει στο θεωρεῖν, δείχνει τη γνώση που υπερβαίνει την αισθητή εμπειρία.

Ακόμα και οι θεωροί ήταν οι πρεσβευτές που διαμόρφωναν τη θεωρία που επέβλεπε τις ιερές τελετές, τους αγώνες ή τις θυσίες.

Σε αυτή την έκθεση ΘΕΩΡΗΜΑ, στόχος είναι να προκληθεί μέσω της ζωγραφικής και της γλυπτικής, ο ιερός ή σχετιζόμενος με την αξία χαρακτήρας κάθε λογικής διαδικασίας.

Η τέχνη ως εικονογραφημένο ταξίδι στα μονοπάτια του νου, η τέχνη ως τρόπος θέασης του νοητού κόσμου μέσα από τον αισθητό.

Το “Πέλαγος”, για την οποία έμπνευση αποτέλεσε η συμμετοχή των νησιών του Αιγαίου πελάγους στον μεγάλο ξεσηκωμό του 1821 και η κυριαρχία των ελληνικών καραβιών στο Αιγαίο Πέλαγος. Μέσω των προσωπογραφιών των ελλήνων Ηρώων της Επανάστασης του 1821, ο καλλιτέχνης θέλησε, με τον δικό του τρόπο, να αποδώσει “φόρο τιμής” τόσο στον ενεργό ρόλο ηρώων ανδρών καθώς και στην εξίσου σημαντική συμβολή των γυναικών στον απελευθερωτικό αγώνα, όσο επίσης στον πολύ σημαντικό ρόλο του αρχηγού της επαναστατημένης Σάμου Λυκούργου Λογοθέτη. Επελέγη δε ο συγκεκριμένος χώρος του “Πύργου Λογοθέτη”, γνωρίζοντας ότι αυτός ο πύργος ήταν το διοικητικό κέντρο του νησιού και το αρχοντικό του Λυκούργου Λογοθέτη, σε θέση προϋπάρχοντος Βυζαντινού κάστρου. Με αυτή την έκθεση αναδεικνύονται κυρίως οι ηρωικές μορφές που συνέδεσαν αυτό το “Πέλαγος” στους κοινούς αγώνες εθνικής ανεξαρτησίας.

Ο καλλιτέχνης σημειώνει πως, σύμφωνα με τον Πλάτωνα, στον διάλογο “Κράτυλος”, η λέξη άνθρωπος προέρχεται από τη σύντηξη της φράσης ᾰ ὄποπε “αυτός που στοχάζεται πάνω σε ό,τι βλέπει”. Ίσως πρόκειται για μια παρα-ετυμολογία που έρχεται σε αντίθεση με τους μορφολογικούς κανόνες της ελληνικής γλώσσας, ωστόσο, παραμένει ένας συναρπαστικός προβληματισμός για την έννοια της ύπαρξης, ο οποίος εκφράζει καλά τον τρόπο ύπαρξης του Έλληνα. Πράγματι, σε αντίθεση με τη λατινική και την εβραϊκή γλώσσα, ο ελληνικός όρος για τον άνθρωπο δεν έχει σχέση με τη γη, την εύφορη και καλλιεργήσιμη γη: σκεφτείτε τον συνδυασμό homo και humus ή adam και adamà. Σε αυτές τις γλώσσες, η ηθική έννοια της ύπαρξης συνδεόταν με την ιδέα ενός σχεδίου ζωής, δηλαδή με τη μεταφορά της καλλιέργειας της γης.

Όμως, στα ελληνικά, δεν υπάρχει καμία αντιστοιχία μεταξύ του άνθρωπος και του γη. Η θεωρητική νοοτροπία πού χαρακτηρίζει τον Έλληνα, τον οδηγεί στην αντιπαράθεση με τη θάλασσα, ως μεταφορά του απέραντου χάους που πρέπει να ανακαλύψει. ᾰ ὄποπε “ὅποιος στοχάζεται πάνω σ’ αυτά πού βλέπει” δεν μπορεί να δεσμευθεῖ στη στενή διάσταση τοῦ χόρου πού πρέπει να καλλιεργήσει, αν στοχάζεται βλέπει πέρα, βλέπει τον ορίζοντα και τον ψάχνει για να στοχασθεί. Ο Πέλαγος είναι η αναφορά του. Πέλαγος δεν είναι μόνο ο απέραντος χώρος που είναι γεμάτος νερό, γιατί πέρα από το νερό υπάρχουν άλλες ακτές, άλλα λιμάνια, άλλοι λαοί που πρέπει να γνωρίσει κανείς, άλλοι πολιτισμοί που πρέπει να ανακαλύψει και να συγκρίνει κατά το τρόπο του Ηροδότου. Ο Πέλαγος περιλαμβάνει την προς υπεράσπιση παράδοση και τη σύγκριση με άλλες παραδόσεις. Αν δεν υπήρχε σύγκριση, δεν θα μπορούσε να υπάρξει προβληματισμός, δηλ. ο Έλληνας άνθρωπος, ᾰ ὄποπε. Σήμερα, ο Πύργος του Λυκούργου είναι απομεινάρι ενός προϋπάρχοντος βυζαντινού κάστρου, έδρα της ελληνικής επανάστασης, βυζαντινό μουσείο, στέκει μπροστά στη θάλασσα ως ιστορική μαρτυρία, αλλά είναι και ως εκείνη η ματιά στη θάλασσα που επιτρέπει τον προβληματισμό.

Ο Andrea Valleri γεννήθηκε στη Βενετία στις 14 Δεκεμβρίου 1959. Μετά από κλασσικές σπουδές Γυμνασίου, αποφοίτησε στη φιλοσοφία από το Πανεπιστήμιο, το 1985. Βενετός στην καταγωγή και Έλληνας από “υιοθεσία”, όπως λέει ο ίδιος, ξεκίνησε τη διδακτική του καριέρα ως αναγνώστης μητρικής ιταλικής γλώσσας στην Αθήνα. Από το 1989 διδάσκει φιλοσοφία στο Ινστιτούτο” CAVANIS” της Βενετίας.

Στα έργα του η συμβολική δύναμη των αρχαίων μύθων και τα σενάρια του κλασικού κόσμου συνοδεύονται από μια σύγχρονη γλώσσα που προέρχεται από την Pop-Art,η οποία ενισχύει το μήνυμα για τον σύγχρονο επισκέπτη. Η πνευματική και φιλοσοφική του έρευνα, τείνει στη δημιουργία μιας τέχνης που αποτελείται από αλληλοδιείσδυση θραυσμάτων, μία σύνθεση δηλαδή ιστορικής και συλλογικής πολιτιστικής μνήμης. Η τέχνη του Valleri θέλει να επανασυνδέσει τον θεατή με την ιστορική παράδοση από την οποία προέρχεται και της οποίας αποτελεί τα στερεά θεμέλια.

Στην πραγματικότητα, είναι ο ελληνικός πολιτισμός που αναδύεται, τόσο στο επίπεδο των υποκειμένων όσο και ως υποσυνείδητη διάσταση, αφού ο καλλιτέχνης τον θεωρεί σημασιολογικά, ως την ιδανική και επιστημολογική μήτρα ολόκληρης της Δυτικής παράδοσης. Τα έργα ζωγραφικής του, παρουσιάζονται ως συναθροίσεις εικόνων και λέξεων, σημάδια ενός “παρόντος” το οποίο επαναπροσδιορίζεται συνεχώς, στα αρχέτυπα του κλασικισμού, διαβρωμένο μεν από τον χρόνο, αλλά ταυτόχρονα ακλόνητο, είναι δηλαδή εκείνος ο κλασικισμός που παραμένει ένα ανεξίτηλο σύστημα σημασιολογικών αναφορών επάνω στο οποίο ασκούνται οι ανθρώπινες ερμηνευτικές ικανότητες.

Τα έργα ζωγραφικής του, συνοδεύονται επίσης από έργα γλυπτικής που, με βάση το γνωστό πλατωνικό δόγμα της «ανάμνησης-μνήμης», παρουσιάζονται ως συνθέσεις ξύλου και πέτρας. Η ένωση αυτών των δύο υλικών, που προέρχεται από μια μεταφορά που περιέχεται στον Φαίδρο του Πλάτωνα, εκφράζει την απλή και βαθιά αξία της μνήμης, ως συνάρτηση της ανάπτυξης της γνώσης αλλά και της αίσθησης της ύπαρξης. Τα θέματα, σκόπιμα “θολά” με την πρώτη ματιά, επιτρέπουν στον εαυτό τους να “ανακαλυφθούν” από τον προσεκτικό επισκέπτη, ο οποίος θα ανακαλύψει τις αναφορές που συλλέχθηκαν από μύθους αλλά και ιστορίες του δυτικού πολιτισμού.